NextGenerationEU: Komisja Europejska zatwierdza polski plan odbudowy i zwiększania odporności na kwotę 35,4 mld euro

Komisja Europejska pozytywnie oceniła dzisiaj polski plan odbudowy i zwiększania odporności (KPO), co stanowi ważny krok w kierunku wypłaty przez Unię Europejską 23,9 mld euro w formie dotacji i 11,5 mld euro w formie pożyczek w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Ze środków tych finansowane będą działania służące realizacji kluczowych inwestycji i reform omówionych w polskim planie odbudowy i zwiększania odporności. Umożliwią one Polsce wzmocnienie po okresie pandemii COVID-19 i poczynienie postępów w transformacji ekologicznej i cyfrowej.

RRF jest kluczowym narzędziem NextGenerationEU. Zapewni on do 800 mld euro (w cenach bieżących) na wsparcie inwestycji i reform w całej UE. Polski KPO jest częścią bezprecedensowej i skoordynowanej reakcji UE, podjętej, aby zażegnać kryzys związany z COVID-19, sprostać wspólnym europejskim wyzwaniom przez opowiedzenie się za zieloną i cyfrową transformacją oraz wzmocnić odporność gospodarczą i społeczną, a także spójność jednolitego rynku.

Komisja oceniła polski plan na podstawie kryteriów podanych w rozporządzeniu ustanawiającym RRF. Przeanalizowała w szczególności, czy zawarte w nim inwestycje i reformy służą zielonej i cyfrowej transformacji; przyczyniają się do skutecznego sprostania wyzwaniom zidentyfikowanym w ramach europejskiego semestru; i wzmacniają potencjał wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz odporność gospodarczą i społeczną.

W polskim KPO określono pośrednie etapy związane z istotnymi aspektami niezależności sądownictwa, które mają szczególne znaczenie dla poprawy klimatu inwestycyjnego. W planie zdefiniowano także warunki jego skutecznej realizacji. Zanim dokonana zostanie jakakolwiek wypłata w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności Polska musi wykazać, że te etapy pośrednie zostały osiągnięte.

Zapewnienie zielonej i cyfrowej transformacji w Polsce 

W ocenie Komisji stwierdzono, że w polskim KPO 42,7 proc. jego łącznej alokacji przeznacza się na działania wspierające realizację celów klimatycznych. Oczekuje się, że wdrożenie polskiego KPO w znacznym stopniu przyczyni się do dekarbonizacji polskiej gospodarki poprzez zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym Polski, efektywności energetycznej gospodarki oraz niezależności dostaw energii w Polsce. Obejmuje to znaczne finansowanie przewidziane dla morskich elektrowni wiatrowych, a także kluczowe zmiany w ramach regulacyjnych ułatwiających budowę morskich i lądowych farm wiatrowych. Wdrożenie planu ma wesprzeć energooszczędną renowację budynków, modernizację kolei i transportu autobusowego, bezpieczeństwo drogowe oraz rozwój technologii ekologicznego wodoru.

Komisja stwierdza, że w polskim planie 21,3 proc. jego łącznej alokacji przeznaczono na działania wspierające transformację cyfrową. Obejmują one inwestycje w zapewnienie powszechnego dostępu do szybkiego internetu, cyfryzację usług publicznych, sprzęt informatyczny dla szkół, umiejętności cyfrowe i cyberbezpieczeństwo.

Wzmocnienie odporności gospodarczej i społecznej Polski

Komisja uważa, że polski KPO zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji, które przyczyniają się do skutecznego sprostania wszystkim wyzwaniom gospodarczym i społecznym wskazanym w zaleceniach krajowych skierowanych do Polski (lub znacznej części tych wyzwań).

W planie przewidziano szereg reform mających na celu poprawę klimatu inwestycyjnego w Polsce. Jest wśród nich kompleksowa reforma systemu środków dyscyplinarnych mających zastosowanie do polskich sędziów, która wzmocni – zgodnie z założeniami – ważne aspekty niezależności sądownictwa.

Taka reforma będzie musiała spełnić następujące wymogi:

• wszystkie postępowania dyscyplinarne przeciwko sędziom będą rozstrzygane przez sąd, inny niż obecna Izba Dyscyplinarna, który spełnia wymogi prawa UE zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości i który jest tym samym sądem niezależnym, bezstronnym i ustanowionym mocą prawa;
• sędziowie nie mogą podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej za złożenie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości, za treść ich orzeczeń sądowych lub za sprawdzenie, czy inny sąd jest bezstronny, niezależny i ustanowiony mocą prawa;
• prawa procesowe stron w postępowaniu dyscyplinarnym zostają wzmocnione;
• wszyscy sędziowie, których dotyczyły wcześniejsze orzeczenia Izby Dyscyplinarnej, będą mogli bezzwłocznie odwołać się od tych orzeczeń do sądu spełniającego wymogi UE i będącego tym samym sądem niezależnym, bezstronnym i ustanowionym mocą prawa.

Polski plan obejmuje również reformy i inwestycje na rzecz skuteczniejszego systemu opieki zdrowotnej, do którego zapewniony jest powszechny dostęp. Wspiera modernizację kształcenia i szkolenia zawodowego oraz uczenia się przez całe życie, aby zapewnić odpowiednie umiejętności umożliwiające integrację na rynku pracy. Różne środki przewidziane w planie mają na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy. Na przykład reforma podatku dochodowego od osób fizycznych ma zachęcić pracowników, którzy osiągną ustawowy wiek emerytalny, do kontynuowania pracy. Inne środki mają na celu zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej, w tym wśród kobiet. Obejmują one reformy i inwestycje w publiczne służby zatrudnienia, opiekę długoterminową oraz wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem.

Plan stanowi kompleksową i odpowiednio wyważoną reakcję na sytuację gospodarczą i społeczną Polski, tym samym przyczyniając się odpowiednio do realizacji wszystkich sześciu filarów RRF.

Wspieranie przewodnich projektów inwestycyjnych i reform

W KPO proponuje się projekty we wszystkich sześciu europejskich sztandarowych obszarach. Są to konkretne projekty inwestycyjne, które dotyczą kwestii wspólnych dla wszystkich państw członkowskich w obszarach tworzących miejsca pracy i generujących wzrost gospodarczy oraz koniecznych do celów zielonej i cyfrowej transformacji.

Na przykład inwestycje w zieloną transformację miejską o wartości 2,8 mld euro będą wspierać wdrażanie odnawialnych źródeł energii oraz rozwój czystego i zrównoważonego transportu. Plan obejmuje również znaczne inwestycje w zapewnienie dostępu do szybkiego internetu na obszarach, na których nie ma łączności szerokopasmowej.

W ocenie Komisji stwierdzono również, że żaden środek uwzględniony w planie nie powoduje poważnych szkód dla środowiska, zgodnie z wymogami określonymi w rozporządzeniu ustanawiającym RRF.

Komisja uważa, że mechanizmy kontroli wprowadzone przez Polskę są odpowiednie, aby chronić interesy finansowe Unii, zakładając wcześniejsze wdrożenie celów pośrednich dotyczących dodatkowych środków w postaci audytu i kontroli, które określono we wniosku Komisji dotyczącym decyzji wykonawczej Rady. Chodzi tu o cele pośrednie dotyczące wzmocnienia określonych aspektów niezależności polskiego sądownictwa, jak określono powyżej, oraz wykorzystania Arachne, narzędzia informatycznego, które wspiera państwa członkowskie w ich działaniach w zakresie zwalczania nadużyć finansowych poprzez umożliwienie im gromadzenia danych na temat ostatecznych odbiorców środków finansowych, wykonawców, podwykonawców i beneficjentów rzeczywistych oraz udostępniania tych danych na żądanie. W planie zawarto dostatecznie szczegółowe informacje na temat tego, w jaki sposób organy krajowe będą zapobiegać przypadkom konfliktu interesów, korupcji i nadużyć finansowych związanych z wykorzystaniem funduszy, wykrywać je i korygować. Co więcej, przed złożeniem przez Polskę pierwszego wniosku o płatność zrealizowane muszą zostać cele pośrednie dotyczące dodatkowych środków audytu i kontroli.